Vua Quang Trung Nguyễn Huệ vị hoàng đế thứ 2 của Nhà Tây Sơn, được sử sách ngợi ca là người văn võ toàn tài, ôm nhiều tham vọng và chí lớn. Chính vì những toan tính chính trị cho quốc gia mà năm Nhâm Tý (1792), vua sai làm biểu văn sang nhà Thanh cầu hôn con gái rượu của vua Càn Long.

Tranh vẽ vua Quang Trung

Trong cuốn sách Danh nhân văn hoá Ngô Thì Nhậm, giáo sư sử học Lê Văn Lan xác nhận sự tồn tại của biểu văn cầu hôn do đích thân Ngô Thì Nhậm viết thay vua Quang Trung. Giáo sư cho rằng việc cầu hôn nằm trong một kế hoạch sâu xa nào đó của vua và triều thần nhưng trên thực tế thì chưa có một đoàn sứ nào đi sứ nhà Thanh để đặt vấn đề. Thêm nữa, sự ra đi đột ngột của vua Quang Trung vào ngày 16/9/1792 đã khiến cho mọi dự định đều đổ bể.
Chân dung Càn Long

Dù rất nhiều tài liệu ghi nhận về sự kiện cầu hôn như sách Hoàng Lê Nhất Thống Chí, Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện… nhưng lại có nhiều nhà nghiên cứu phản bác điều này. Họ cho rằng vua Quang Trung thực chất chỉ mong muốn bành trướng lãnh thổ Ðại Nam về phương Bắc, đòi 2 tỉnh Quảng Ðông, Quảng Tây – vốn thuộc nước Nam Việt thời Triệu Ðà (năm 207 trước Tây lịch) – bị nhà Hán thôn tính trước đó. Về phía Càn Long, vua ngoài mặt đồng ý, nhưng thực tế chỉ muốn trao cho Quảng Tây làm đất đóng đô, coi như “của hồi môn” cho con gái.
Ảnh minh họa
Tuy nhiên, danh tính công chúa mà vua Quang Trung cầu hôn cho đến nay vẫn là một bí ẩn. Một blog chuyên về lịch sửu đã phân tích dựa trên danh sách các con gái của vua Càn Long, cụ thể như sau:

– Các công chúa chết từ khi còn nhỏ là Hoàng trưởng nữ (1728–1729), mẹ là Hiếu Hiền Thuần Hoàng hậu, chết yểu;Hoàng nhị nữ (1731), mẹ là Triết Mẫn Hoàng quý phi, chết yểu;Hoàng ngũ nữ (1753–1755), mẹ là Kế hoàng hậu, chết yểu; Hoàng lục nữ (1755–1758), mẹ là Hãn Quý phi, chết yểu; Hoàng bát nữ (1758–1767), mẹ là Hãn Quý phi, mất sớm.

– Các công chúa đã có chồng, và chết trước năm 1780 bao gồm: Hòa Thạc Hòa Gia Công Chúa (1745–1767), Cố Luân Hòa Tĩnh Công Chúa (1756–1775),Hòa Thạc Hòa Khác Công Chúa (1758–1780),Hòa Thạc Hòa Uyển Công Chúa (Con nuôi, 1734–1760),.

 

– Hai công chúa còn sống và đã có chồng là Cố Luân Hòa Kính Công Chúa (1731–1792), lấy chồng năm 1747 và Cố Luân Hòa Hiếu Công Chúa (1775–1823) lấy chồng từ năm 1879.

Từ đó cho thấy, trong thời điểm vua Quang Trung cầu hôn (1792), chỉ còn hai vị công chúa còn sống nhưng đều đã lấy chồng. Điều này càng khiến cho danh tính của vị công chúa mà Càn Long phê chuẩn cho lấy vua Quang Trung trở nên bí ẩn và gây tò mò hơn.