Chuyên gia trong ngành dự đoán VinFast, với kế hoạch nâng công suất mỗi năm từ 250.000 xe lên 1 triệu xe, có thể sau này sẽ trở thành nhà xuất khẩu xe điện hàng đầu sang các nước còn lại trong ASEAN.

Ảnh minh họa.

Tại Báo cáo “Vietnam at a glance – Chuyển dịch năng lượng”, Bộ phận Nghiên cứu toàn cầu của HSBC cho biết, những năm gần đây, chuyển dịch năng lượng đã trở thành trọng tâm ở châu Á và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Đáng chú ý, sự phát triển của các phương tiện chạy điện đang đóng góp vào mục tiêu cân bằng phát thải các-bon và thúc đẩy nguồn lực phát triển kinh tế bền vững trong dài hạn cho Việt Nam.

Theo HSBC, các nhà làm xe điện trong nước đã phần nào thành công trong phát triển xe máy điện. Nhờ đó, thị trường xe máy điện Việt Nam đang lớn nhất ở ASEAN và lớn thứ nhì thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Trong tương lai, thị trường xe điện Việt Nam còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng với ước tính tổng doanh số bán xe máy và ô tô điện hàng năm có thể tăng từ dưới một triệu trong năm 2024 lên trên 2,5 triệu vào năm 2036.

Ước tính doanh số bán xe điện hàng năm của Việt Nam.

HSBC dự đoán xe máy điện sẽ tiên phong trong công cuộc phát triển xe điện tại thị trường Việt. So với ô tô điện, xe máy điện có giá vừa tầm với độ tương đồng linh kiện cao hơn và đã có tỷ lệ sản xuất nội địa cao. Đồng thời, khi chuyển sang sử dụng xe điện người tiêu dùng Việt sẽ quen thuộc với xe máy hơn.

Trên thực tế, việc xe máy chiếm ưu thế, cả ở mảng chạy điện và nhiên liệu hóa thạch, không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà là hiện tượng phổ biến trên toàn Đông Nam Á. Tuy nhiên, đến cuối những năm 2030, HSBC kỳ vọng doanh số bán xe máy điện sẽ đi ngang ở Việt Nam khi thị trường xe máy trong nước bão hòa.

Ước tính doanh số bán xe điện hàng năm của Đông Nam Á

Về thị trường ô tô điện tại Việt Nam, HSBC cho rằng đây là mảnh đất tiềm năng to lớn chưa được khai phá với bối cảnh hơn 60% người dân sở hữu xe máy trong năm 2020, trong khi mới chỉ có 5,7% sở hữu ô tô. Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam dự đoán, đến năm 2040 Việt Nam sẽ có 3,5 triệu ô tô điện lăn bánh.

Cũng theo HSBC, các nhà sản xuất xe điện nội địa Việt Nam, chẳng hạn như VinFast sẽ gặp thách thức khi nhân rộng mô hình thành công của xe máy điện trong mảng ô tô điện. Do người tiêu dùng Việt Nam có tâm lý chần chừ với khi giá thành cao, sợ xe không đủ điện, lo lắng về pin và quan ngại về thiếu thốn cơ sở hạ tầng trạm sạc.

Nhưng một vài trở ngại trong quá trình phổ biến xe điện có thể được giải quyết thông qua hỗ trợ về chính sách của nhà nước. Chẳng hạn, Việt Nam đã triển khai miễn lệ phí trước bạ đối với xe điện dùng pin, giảm thuế nhập khẩu xe điện dùng pin và miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án đầu tư vào xe điện chạy pin.

Chìa khóa nào để phát triển thị trường xe điện Việt?

HSBC cho rằng chìa khóa để vượt qua những rào cản phổ biến đối với xe điện ở Việt Nam nằm ở đầu tư cơ sở hạ tầng. Ước tính chỉ riêng lắp đặt đủ hạ tầng sạc xe điện và công suất phát điện tái tạo đủ cho lượng xe điện mới theo dự báo trên sẽ cần khoảng 12,3 tỷ USD đầu tư và 14tWh năng lượng cộng dồn trong giai đoạn 2024-2040.

Chi phí lắp đặt xe điện và nhu cầu năng lượng hàng năm của Việt Nam

Thêm nữa, Việt Nam cũng có thể nâng cấp hệ sinh thái xe điện trong nước bằng cách tận dụng trữ lượng đất hiếm dồi dào. Mặc dù đất hiếm không phổ biến bằng lithium, vốn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng pin xe điện nhưng 17 nguyên tố đất hiếm này vẫn rất có ý nghĩa đối với ngành sản xuất xe điện. Đặc biệt, neodymium và samarium thường được dùng trong nam châm động cơ.

Thành công của Việt Nam trong xanh hóa ngành ô tô cũng phụ thuộc vào việc duy trì đầu tư nước ngoài và hợp tác với doanh nghiệp trong nước. Các công ty đa quốc gia của Nhật và Hàn Quốc đóng vai trò quan trọng trong ngành ô tô của Việt Nam. Minh chứng là trong danh sách 10 doanh nghiệp nước ngoài đóng thuế thu nhập cao nhất năm 2022 có tên các nhà sản xuất ô tô như Honda, Toyota và Hyundai.

Trong quá trình điện hóa giao thông tại Việt Nam, nhiều khả năng thị phần xe máy của các doanh nghiệp Nhật Bản hàng đầu, vốn chủ yếu tập trung vào phân khúc phương tiện dùng động cơ đốt trong, sẽ giảm vì bị thay thế bởi các đơn vị trong nước thống lĩnh mảng xe máy điện.

Một số chuyên gia trong ngành dự đoán rằng VinFast, với kế hoạch nâng công suất mỗi năm từ 250.000 xe lên 1 triệu xe, có thể sau này sẽ trở thành nhà xuất khẩu xe điện hàng đầu sang các nước còn lại trong ASEAN. Trong đó, Indonesia có khả năng sẽ là thị trường nước ngoài chính của VinFast và các nhà sản xuất xe điện khác của Việt Nam.

Ảnh minh họa.

Hiện VinFast mới đây đã ký Biên bản Ghi nhớ nhằm cung cấp cho ba doanh nghiệp Indonesia 600 xe điện và đồng thời đang trong quá trình xây dựng một nhà máy lắp ráp xe điện ở nước này.

Trong bối cảnh thị trường xe máy và ô tô điện của Việt Nam mở rộng, HSBC dự báo rằng các nhà sản xuất trong nước sẽ tập trung nhiều hơn vào đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng xe điện trong khi thúc đẩy hợp tác với các doanh nghiệp Trung Quốc.

Chẳng hạn, công ty mẹ của VinFast đã hợp tác với công ty Gotion High-Tech của Trung Quốc để phát triển một số loại pin LFP (Lithium sắt phốt phát) và xây dựng hai nhà máy sản xuất pin lithium ở tỉnh Hà Tĩnh dự kiến khánh thành vào Quý 3/2024. Mới đây, công ty TMT Motors của Việt Nam công bố thỏa thuận hợp tác chiến lược với liên doanh GM và SAIC-Wuling để sản xuất và phân phối xe điện mang thương hiệu Wuling ở Việt Nam.

Đầu tháng 4, hãng Chery Automobile tuyên bố họ sẽ là công ty Trung Quốc đầu tiên xây dựng một nhà máy xe điện tại Việt Nam. Nhà máy lắp ráp trị giá 800 triệu USD, liên danh với tập đoàn Geleximco của Việt Nam tại tỉnh Thái Bình, sẽ có công suất sản xuất 200.000 xe mỗi năm sau khi hoàn thành vào quý 1/2026.

“Nếu tận dụng các mối quan hệ hợp tác với Trung Quốc và vượt qua những rào cản phổ biến xe điện cả trong và ngoài nước, chúng tôi cho rằng Việt Nam có tiềm năng để tăng tốc vượt qua các nước láng giềng ASEAN trong cuộc đua xanh hóa phương tiện giao thông”, nhóm nghiên cứu tại HSBC chia sẻ quan điểm.